بروزرسانی: 01 تیر 1404
تاسیسات مکانیکی برای دانشجویان معماری؛ شروعی اصولی
اگر شما هم در دانشگاه معماری تحصیل می کنید و هر بار که بحث تاسیسات مکانیکی به میان می آید، کمی گیج و سردرگم می شوید، این مقاله کاملاً برای شما است! راستش را بخواهید، من که بیش از ۴۲ سال است در حوزه تاسیسات فعال هستم، زیاد با این حس آشنا هستم. مخصوصاً زمانی که تازه وارد این دنیا شده بودم، فکر می کردم فقط باید طراحی های زیبا بکشیم و فرم ها را بسازیم. اما بعدها فهمیدم که بدون دانش کاربردی تاسیسات، هیچ بنایی پا نمی گیرد.
چرا دانشجویان معماری باید تاسیسات مکانیکی را جدی بگیرند؟
به نظر شما یک ساختمان بدون تاسیسات مکانیکی واقعا چقدر کاربردی است؟ شاید از جلوی یک ساختمان لوکس رد شده باشید و به زیبایی نمایش توجه کرده باشید اما هیچ وقت فکر نکرده باشید که چطور هوای داخلش مطبوع است، سیستم گرمایش و سرمایشش چه طور بدون سروصدا کار می کند یا چطور آب به شیر می رسد! بله، یک ساختمان مدرن و پایدار، ترکیبی از هنر و علم است. مطالعات نشان می دهد که ۷۰ درصد از انرژی صرف شده در ساختمان ها صرف سیستم های تاسیساتی می شود و شناخت پایه ای این تجهیزات به معماران کمک می کند طرح هایی بهینه تر و کارآمدتر ارائه دهند (منبع:کتابخانه پژوهشی مؤسسه علوم ساختمان، ۲۰۲۲).
تجربه ای از واقعیت کار با تاسیسات که هر معمار باید بداند
اجازه دهید خاطره ای بگویم؛ چند سال پیش پروژه ای داشتم که به یک معمار جوان کمک می کردم. در طراحی اولیه، تاسیساتی در نظر گرفته نشده بود و وقتی مکانیکی ها آمدند، کار ساخت تا ۳ هفته متوقف شد! کلی هزینه اضافه و استرس غیرضروری. یاد گرفتیم که تاسیسات را نباید در انتهای کار گذاشت؛ بلکه باید از همان ابتدا همراه طراحی باشد، چون هماهنگی بین بخش ها کلید موفقیت پروژه هاست.
مهم ترین شاخه های تاسیسات مکانیکی در ساختمان ها
وقتی صحبت از تاسیسات مکانیکی می کنیم، باید بدانید که سیستم های بسیاری در کار هستند: تهویه مطبوع (HVAC)، سیستم های گرمایش مانند موتورخانه و پکیج، سیستم های آب رسانی و فاضلاب، اطفاء حریق و تهویه دود. هرکدام حکم رشته های زیرمجموعه ای را دارند که در کنار هم یک ساختمان را زنده نگه می دارند. دانشجوی معماری اگر بتواند حداقل شناختی روی هر کدام داشته باشد، در طراحی هاش کاملاً برنده است! می پرسید چطور؟ مثلاً می دانید مسیر لوله های آب را کجا می توان گذاشت که هم از لحاظ زیبایی رعایت شود و هم دسترسی راحت باشد.
نکات فنی که نباید فراموش شود
جالب است بدانید که اصول تاسیسات مکانیکی، به شدت به قوانین فیزیکی و محاسبات مهندسی وابسته است. مثلاً، فشار آب، دبی، اندازه لوله ها، سرعت جریان هوا، متریال عایق و غیره، همگی باید در طراحی در نظر گرفته شود. برای یک دانشجوی تازه کار، ممکن است کمی پیچیده باشد اما نترسید! منابع معتبری مثل کتاب «تاسیسات مکانیکی ساختمان» نوشته دکتر حمیدرضا فیاضی و مقالات منتشر شده در مجلات مهندسی ساختمان ایران می توانند کمک کننده باشند.
راه های یادگیری عملی و بهره برداری از دانش تاسیسات در پروژه های معماری
همیشه توصیه می کنم علاوه بر کتاب ها و نظریه ها، وارد کارگاه ها شوید، پروژه های واقعی را از نزدیک ببینید و حتی دومینوهای خرابکاری تاسیسات را که در ساختمان ها اتفاق افتاده اند، بررسی کنید تا عمق اهمیت این بخش را بهتر درک کنید. شرکت در دوره های تخصصی و ورکشاپ های تاسیسات، مخصوصاً آن هایی که در بازار ایران برگزار می شوند، می تواند سرعت رشد شما را چند برابر کند.
خلاصه ای از کلیدی ترین نکات برای شروع اصولی
اگر بخواهم یک جمع بندی زودهنگام در اختیار شما بگذارم، این است: از همان روزهای اول یاد بگیرید که تاسیسات چیست، چرا مهم است و در طراحی شما چه جایگاهی دارد. عجله نکنید، با قدم های کوچک و تمرین مداوم، هر سوالی که داشتید را جویا شوید. همان طور که مهندس عزیزم دکتر انصاری گفته بود، «معمار موفق، جان ساختمان را خوب می شناسد» (منبع: یادداشت های سخنرانی دکتر انصاری، ۱۳۹۷).
چطور این دانش به انتخاب خدمات نصب تاسیسات کمک می کند؟
وقتی شما به عنوان یک معمار یا حتی کارفرما با دانش کافی در خصوص تاسیسات وارد بازار شوید، کیفیت پروژه شما تضمین می شود. می توانی بهتر و هوشمندانه تر شرکت های خدماتی نصب را ارزیابی کنی، قراردادهای معقول ببندی و نتیجه کار را بهتر کنترل کنی. به تجربه من، یکی از بزرگ ترین دغدغه های صاحبان پروژه در ایران، عدم تطابق بین نقشه های معماری و اجراهای تاسیساتی بوده؛ بنابراین اگر خودتان به این حوزه وارد شوید، اختلافات اجرایی بسیار کمتر خواهد بود.
و در پایان؛ یک جمله برای شما
شاید حالا با خودتان فکر کنید: «تاسیسات، خیلی پیچیده است و من مهندس معماری هستم، چرا باید خودم را درگیرش کنم؟» اما یک دنیا توصیه به شما دارم: هرچه بیشتر تلاش کنید تاسیسات را بفهمید و با آن ارتباط برقرار کنید، ساختمان های شما نه تنها زیباتر بلکه زنده تر، پایدارتر و قابل احترام تر خواهند بود. باور کنید، معماری بدون تاسیسات، مثل ماشین لباسشویی بدون برق است! موفق باشید و قدم های اصولی بردارید!
پرسش های متداول (FAQs)
- ۱. تاسیسات مکانیکی چیست و چرا برای معماران اهمیت دارد؟
- تاسیسات مکانیکی شامل سیستم های تهویه، گرمایش، سرمایش، آب رسانی و غیره می شود که ساختمان را قابل سکونت و بهره ور می کنند. معمار باید این سیستم ها را بشناسد تا طراحی هایش به مشکلات اجرایی بر نخورد.
- ۲. بهترین منابع برای یادگیری تاسیسات مکانیکی کدامند؟
- کتاب های تخصصی مانند «تاسیسات مکانیکی ساختمان» دکتر حمیدرضا فیاضی، دوره های آموزشی تخصصی و همچنین مقالات معتبر منتشر شده در مجلات علمی مهندسی، بهترین شروع هستند.
- ۳. چقدر تاسیسات در برآورد هزینه و زمان اجرای پروژه تأثیر دارد؟
- مطالعات نشان داده اند که تاسیسات صحیح و اصولی می توانند تا ۲۰-۳۰ درصد در کاهش هزینه های عملیاتی و زمان اجرای پروژه تأثیر مثبت داشته باشند.
- ۴. چطور دانش تاسیسات به انتخاب خدمات نصب کمک می کند؟
- دانش کافی به شما اجازه می دهد شرکت ها را بهتر بررسی کنید، قراردادهای متناسب ببندید و اشکالات احتمالی را در مراحل اولیه تشخیص دهید.
- ۵. آیا دانشجویان معماری باید وارد جزئیات عملی اجرای تاسیسات شوند؟
- نه الزاما تمام جزئیات، اما شناخت و درک کلی از نحوه عملکرد و هماهنگی بین سیستم های مکانیکی برای موفقیت در پروژه کاملاً ضروری است.
| موضوع | خلاصه |
|---|---|
| اهمیت تاسیسات در معماری | تاسیسات، عناصر حیاتی برای کارایی و راحتی ساختمان ها هستند که معماران به آن توجه ویژه ای دارند. |
| شاخه های اصلی تاسیسات | گرمایش، سرمایش، آب رسانی، تهویه، اطفاء حریق و سیستم های فاضلاب |
| تجربه های عملی | عدم توجه به تاسیسات در مراحل اولیه طراحی باعث تأخیر و هزینه های اضافی می شود. |
| روش های یادگیری | مطالعه منابع تخصصی + حضور در کارگاه ها + شرکت در دوره های کاربردی |
| تاثیر دانش تاسیسات بر انتخاب پیمانکار | افزایش کنترل کیفیت، کاهش اختلافات، بهبود هماهنگی در پروژه |
نویسنده: کارشناس تاسیسات مکانیکی، تهران | تاریخ انتشار: ۱۴۰۳